Szkice Legnickie spis treści t. 1-43

Tom 33

 

SZKICE LEGNICKIE
XXXIII
Pod redakcją
WOJCIECHA KONDUSZY

Legnica 2012

Spis treści

STUDIA I MATERIAŁY

Maciej Juniszewski – Urbanonimia Legnicy. Z dziejów miasta.

Robert Żeleźny – Obraz polskiej kampanii obronnej 1939 roku w świetle niemieckiej propagandy na przykładzie legnickiego dziennika „Lignitzer Tageblatt”

Czesław Kowalak – Rzemiosło legnickie po drugiej wojnie światowej. Lata pionierskie (1945-1948).

Grażyna Popilowska – Dziecko romskie w środowisku szkolnym i lokalnym.

Marcin Kunat – Powiat legnicki.

OMÓWIENIA

Witold Łaszewski – Na szlaku handlowym, czyli od Bramy Dolnej do Bramy Górnej. Wyniki badań archeologicznych prowadzonych w latach 2008-2010.

Tomasz Stolarczyk  – Wyniki badań archeologicznych nad problematyką dawnego górnictwa i hutnictwa miedzi na terenie Pogórza Kaczawskiego oraz Gór Kaczawskich i Rudaw Janowickich w 2012 r.

Marcin Makuch  – 160 lat legnickiej straży pożarnej.

Bartłomiej Rodak  – Z dziejów herbowego lwa Legnicy.

Beata Adamek  – Legnicki Satyrykon

RECENZJE

Jurij Asaułow  – Uwagi na marginesie Małej Moskwy W. Konduszy.

Z KART ŻYCIORYSU

Roman Stępień  – Franciszkanin o. Euzebiusz Konstanty Ciaciek – zasłużony dla miasta Legnicy i NSZZ „Solidarność”

Z KARTY ŻAŁOBNEJ

Czesław Kozak (Tadeusz Witek)

Edward Nir (Czesław Kowalak)

Jerzy Wąsowicz (Czesław Kowalak)

Ks. Roman Pałaszewski (Roman Stępień)

Zbigniew Romuald Podrez-Kisielewski (Maria Kisielewska-Podrez)

KRONIKA

Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Legnicy za rok 2011  (Krystyna Wiercińska)

Streszczenia artykułów

 

Maciej Juniszewski, Urbanonimia Legnicy. Z dziejów miasta

W pierwszej części artykułu analizuje się pochodzenie nazwy miasta, jego lokalizację i rozwój od średniowiecza do połowy XX wieku, natomiast częśc druga poświęcona jest pochodzeniu (także potocznych) nazw legnickich ulic, placów, dzielnic. Autor śledzi zmiany i mody w nazewnictwie uwarunkowane przesłankami politycznymi, społecznymi, ekonomicznymi, geograficznymi. W efekcie kreśli swoistą historię Legnicy odzwierciedloną w jego toponimach.

 

Robert Żeleźny, Obraz polskiej kampanii obronnej 1939 roku w świetle niemieckiej propagandy na przykładzie legnickiego dziennika „Liegnitzer Tageblatt”

Artykuł ukazuje rolę dziennika „Liegnitzer Tageblatt” jako instrumentu propagandy niemieckiej na przykładzie kreowanego na jego stronach obrazu polskiej kampanii obronnej 1939 roku. Czytelnik zamieszczanych w nim artykułów miał być przekonany o słuszności rozpoczynanego przez Niemców dzieła budowy „nowego, wyższego porządku”. Miał bezgranicznie uwierzyć w budowane mity, z jednej strony - „niezwyciężonej” armii niemieckiej, „geniuszu” Adolfa Hitlera i autorytetu narodowosocjalistycznego reżimu, z drugiej strony – w „winę” Polaków i „karę” jaką zasłużenie powinni ponieść. Tym samym dziennik szykował grunt pod społeczną akceptację dla prowadzenia nie tylko „surowej” okupacji Polski, ale i  polityki ludobójstwa wobec Polaków.

 

Czesław Kowalak, Rzemiosło legnickie po drugiej wojnie światowej. Lata pionierskie (1945-1948)

Artykuł omawia pionierskie czasy legnickiego rzemiosła, w których autor wyróżnia dwa charakterystyczne okresy. Pierwszy z nich, obejmujący lata 1945-1947, to czas odbudowy rzemiosła ze zniszczeń wojennych, jego intensywnego rozwoju, stałego wzrostu ilości warsztatów, produkcji i usług. Natomiast drugi, przypadający na rok 1948, związany z realizacją „planu trzyletniego” cechował się spadkiem liczby warsztatów rzemieślniczych, głównie branży spożywczej, które przechodziły sukcesywnie do spółdzielczości zaopatrzeniowej. Sektor spółdzielczy miał wówczas za zadanie zrzeszać jak najwięcej indywidualnych rzemieślników. Autor zwraca uwagę na restrykcje administracyjne towarzyszace procesowi uspołeczniania rzemiosła – usuwanie rzemieślników ze swoich lokali i przejmowanie ich przez spółdzielnie, odmawianie wydawania kart rzemieślniczych, dotkliwe domiary podatkowe, zaliczanie niektórych rzemiosł do przemysłu itp. Te i inne działania, związane z początkami „stalinizacji” życia politycznego oznaczały w najbliższej perspektywie stałe ograniczanie i wypieranie rzemiosła jako tzw. „prywatnej inicjatywy” z życia gospodarczego w Polsce.

 

Grażyna Popilowska, Dziecko romskie w środowisku szkolnym i lokalnym

Artykuł omawia 8-letnie efekty realizacji rządowo-samorządowego programu pomocowego na rzecz społeczności romskiej w Legnicy w sferze edukacji. Wskazuje na innowacyjność przyjętych w mieście rozwiązań i rolę asystenta edukacji romskiej w przezwyciężaniu problemów uczniów z rodzin cygańskich. Prezentuje także działania gminy i organizacji pozarządowych w zaspokajaniu różnorodnych potrzeb tej mniejszości etnicznej.

 

Marcin Kunat, Powiat Legnicki

Artykuł przedstawia uwarunkowania historyczne i ustrojowe powiatu  legnickiego, jego historycznie zmieniający się kształt, miejsce na mapie kraju i województwa po 1999 roku oraz warunki naturalne i ludność.

 

Witold Łaszewski, Na szlaku Handlowym, czyli od Bramy Dolnej do Bramy Górnej. Wyniki badań archeologicznych prowadzonych w latach 2008 - 2010

Cykl badań archeologicznych związanych z rewitalizacją starówki stanowił pretekst  do ponownego spojrzenia na proces urbanizacyjny Złotoryi. Relikty zachowane w historycznych nawarstwieniach miasta pośrednio dały odpowiedź o kształcie najstarszej rozmierzonej osady. Przedproża odsłonięte w ul. Józefa Piłsudskiego wyjaśniły, dlaczego trasę szlaku handlowego Via Regia, skierowano w przeszłości na równoległą ul. Henryka Sienkiewicza.

 

Tomasz Stolarczyk, Wyniki badań archeologicznych dawnego górnictwa i hutnictwa miedzi na terenie Pogórza Kaczawskiego i Rudaw Janowickich w 2012 r.

Artykuł stanowi podsumowanie badań archeologicznych podjętych przez Muzeum Miedzi w Legnicy w roku 2012 na terenie Pogórza Kaczawskiego i Rudaw Janowickich. Realizowano je w ramach projektu naukowego pn. Badania stanowisk dawnego górnictwa i hutnictwa miedzi, dofinansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (program Dziedzictwo Kulturowe – Ochrona zabytków archeologicznych). W projekt, obok naszego Działu Archeologii legnickiego muzeum, zaangażowane były: Akademia Górniczo-Hutniczo im. S. Staszica w Krakowie (dr inż. Aldona Garbacz-Klempka, prof. dr hab. Stanisław Rzadzkosz), Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego (dr Justyna Baron, dr Mirosław Furmanek, mgr inż. Bogdan Miazga), Instytut Górnictwa Politechniki Wrocławskiej (dr Maciej Madziarz) oraz Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska Pro Archaeologia (mgr Mariusz Łesiuk).

 

Marcin Makuch, 160 lat legnickiej straży pożarnej

Artykuł omawia historyczne działania władz miasta (przepisy przeciwpożarowe), które miały ochronić je od pożarów. Zwraca uwagę na przełom, jakim było powstanie pierwszych zorganizowanych jednostek  ogniowych. Opisuje ich zadania, strukturę, wyposażenie i władze do 1945 roku. Okres powojenny to historia Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej pokazana w artykule poprzez rozwiązywane problemy (kadrowe, sprzętowe), system szkoleń, system pracy i unormowania prawne.

 

Bartłomiej Rodak, Z dziejów herbowego lwa Legnicy

Legnica, wskutek historycznych zawirowań, ma w herbie wizerunek lwa. Jego postać spogląda z pomników, fasad budynków, zdobi kamieniarkę, metaloplastykę, witraże w obiektach sakralnych i współczesne elementy małej architektury. Ten zwierzęcy motyw spotkać można na każdym kroku. Artykuł omawia genezę i symbolikę legnickiego herbu. Przedstawia historię zabytków architektury staromiejskiego Rynku zdobionych jego wizerunkiem.

 

Beata Adamek, Legnicki Satyrykon

W artykule omawia się historię „Satyrykonu”, najstarszego konkursu rysunku satyrycznego w Polsce, odbywającego się w Legnicy nieprzerwanie od 35 lat. Ukazuje przesłanki genezy konkursu, który z wydarzenia lokalnego przekształcił się w jedną z najważniejszych tego typu imprez na świecie. Podkreśla jego udział i rolę w popularyzacji rysunku satyrycznego, podniesieniu jego rangi i wartości w świecie sztuki. Nie mniej istotne jest też zwrócenie uwagi na rolę Satyrykonu jako formę wymiany poglądów i informacji i swoistą kronikę historii najnowszej.